Jak wspomagać rozwój mowy dziecka dwujęzycznego w wieku 0-3 lata?

Przede wszystkim należy wiedzieć o tym, że mowa do około drugiego roku życia rozwija się tak samo
u dziecka jedno- i dwu-języcznego. Po tym czasie następuje większy przyrost słownictwa w języku, na które dziecko jest eksponowane dłużej w ciągu dnia.

1. Dobierz smoczek indywidualnie do potrzeb dziecka, a później zrezygnuj że niego w okolicach pierwszych urodzin!

Smoczek powinien mieć odpowiedni rozmiar, strukturę i kształt dostosowana indywidualnie do dziecka. Stosowanie smoczka zbyt długo niesie za sobą negatywne konsekwencje, dlatego w okolicach pierwszego roku zrezygnuj że niego. Im więcej czasu na dobę smoczek będzie w ustach, tym większe problemy logopedyczne mogą się pojawić np. osłabione mięśnie artykulacyjne, wady zgryzu czy wady wymowy. Że smoczkiem w ustach dziecko będzie miało także mniej okazji do ćwiczeń „z mówienia”.

2. Zamień kubek niekapek na zwykły kubek!

Podczas picia z niekapka dziecko nie uczy się samokontroli podczas spożywania napojów, a co za tym idzie „pije ile mu się wyleje”, a nie „tyle ile potrzebuje”. Mięśnie warg nie pracują, a dziecko mogłoby wtedy wykonywać całkowicie nieświadomy trening warg, przygotowujący go do wymowy nowych dźwięków/głosek.

3. Zamień ekran na budowanie interakcji z dzieckiem!

Według zaleceń medycznych, dziecko poniżej 2 roku życia nie powinno mieć styczności z ekranami,
w ogóle, a powyżej 2 roku życia maksymalnie jedną godzinę dziennie. Dlaczego ekrany mają wpływ na rozwój mowy? Podczas oglądania telewizji (również takiej w tle bez skupienia uwagi na bajce, filmie, muzyce z animacją) dziecko rozwija prawą półkulę bardziej niż lewą. Prawa półkula blokuje lewą i w efekcie tego mowa rozwija się z opóźnieniem.

4. Zadbaj o motorykę małą!

To w jaki sposób kształtują precyzyjne ruchy jest często powiązane z rozwojem mowy.  Ważne, aby stymulację rozwoju mowy oraz funkcji motorycznych rozpoczynać jak najwcześniej. Stosując ćwiczenia usprawniające motorykę palców rąk, wpływamy na precyzję ruchów artykulacyjnych języka, warg i żuchwy. Jak się bawić?  Zagniatajcie razem ciasto, plastelinę albo papier. Niech dziecko utrzymuje w dłoni przedmioty różnego kształtu. Niech przyciska, pstryka, wyjmuje.

5. Śpiewaj i czytaj!

Śpiewaj dziecku piosenki i czytaj dziecięce wiersze. To co się rymuje i jest melodyjne jest znacznie szybciej przyswajane przez dziecko. Czytaj dziecku znacznie wcześniej niż dziecko zrozumie treść. Samo wsłuchiwanie się w słowa i zapamiętywanie ich zgodnie z kontekstem, jest wartościowe. Warto zacząć od krótkich, nawet dwuwersowych form, aby z czasem przechodzić do dłuższych.

6. Monitoruj rozwój motoryki dużej!

Istnieje ścisła zależność między rozwojem mowy i myślenia, a rozwojem ruchowym np. raczkowaniem. Dzięki raczkowaniu dziecko ćwiczy mięśnie całego ciała, a przede wszystkim szyi i pleców, trenuje równowagę, i doskonali percepcję wzrokową. Raczkowanie ćwiczy mózg co wpływa na szybszy rozwój mowy. Jeśli nie jesteś pewna rozwoju ruchowego dziecka, skontaktuj się z fizjoterapeutą dziecięcym.

7. Stosuj zabawy sensoryczne!

Prawidłowe odbieranie bodźców z otoczenia jest jednym z czynników, które warunkują rozwój mowy. Proponuj dziecku różne zapachy. Stymuluj słuch dźwiękami głośnymi i cichymi. Mamo, bądź kreatywna! Możesz nasypać piasek do butelki, aby dziecko wschluchiwalo się w dźwięki. Jedziecie autem i słyszysz dźwięk ciężarówki czy śpiewających ptaków? Pomóż dziecku wsłuchać się w ten dźwięk mówiąc: „Slyszysz? Co to za dźwięk?”.  Odkrywaj nowe powierzchnie: miękkie, twarde, tekturowe, gumowe, chropowate itp. Niech dziecko poczuje swoim ciałem tą różnorodność.

8. Powtarzaj treść w poprawnej formie.

Gdy dziecko mówi po swojemu, powtarzaj po nim tę samą treść w poprawionej  formie. Nie nalegaj, żeby dziecko powtarzało słowa. Na początku nie wymagaj również prawidłowej artykulacji. Gdy dwulatek mówi: siał zamiast szał to jest ok., jeśli roczne dziecko mówi: am za każdym razem na jedzenie to też jest ok. Jeśli roczne dziecko widzi kubek i za każdym razem mówi na niego „bebe” to wtedy równiez potwierdź: „tak, to kubek”. Nie mów: „tak, to bebe.”

9. Baw się z dzieckiem ćwicząc narządy artykulacyjne.

Dwu- czy trzylatek chętnie będzie powtarzał po nas miny przed lustrem: klaskanie konika, podnoszenie języka do górnych zębów, wysyłanie buziaczków czy naprzemiennie szeroki uśmiech i smutną miną. U dzieci młodszych można wykonywać przyjemny masaż logopedyczny np. według Stecko. Po instruktaż możesz zgłosić się do logopedy lub obejrzeć tutorial masażyku na Youtube.

10. Naśladuj odgłosy!

Zachęć dziecko do naśladowania odgłosów otoczenia np. „mowy” zwierząt czy pojazdów. Staraj się łączyć wydawanie dźwięków z ruchami rąk czy całego ciała. Po drugim roku życia dziecko powinno już rozpoznawać odgłosy z najbliższego otoczenia bez pomocy wzroku. W ten sposób dziecko stymuluje swój słuch fonemowy, którego prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju mowy.

11. Pilnuj, aby dziecko oddychało przez nos, nie usta.

Z logopedycznego punktu widzenia, długotrwały nawyk oddychania przez usta obniża napięcie mięśnia okrężnego warg. Przy otwartej buzi język nie spoczywa prawidłowo na podniebieniu górnym, a bezwładnie, płasko leży na dnie jamy ustnej, co w konsekwencji przyczynia się do powstania wad i zaburzeń rozwoju mowy. To właśnie nieprawidłowe oddychanie jest jedną z przyczyn nieprawidłowej pozycji języka, o której piszę w kolejnym punkcie.

12. Monitoruj pozycję spoczynkową języka!

Te wskazówkę zostawiłam na koniec, ale nie dlatego że jest mniej ważna. Jest ogromnie ważna! Język w spoczynku (czyli taki gdy dziecko nie mówi lub kiedy śpi) powinien być uniesiony ku górze, a jego środkowa i przednia część lekko „przyklejona” do wałka dziąsłowego i podniebienia twardego. Oznacza to, że kiedy język dziecka leży płasko przy dolnych zębach w spoczynku jest to niewłaściwa pozycja, co zawsze wpływa na wzorzec ruchowy. Język spoczywający na dnie jamy ustnej, z trudnością osiąga tzw. pionizację, która jest niezbędna do prawidłowej wymowy większości głosek języka polskiego. Uwaga, jeśli zaobserwowałaś niewłaściwe ułożenie języka u swojego dziecka, zgłoś się do logopedy.